Trong luật Hồi giáo, đại dương được xem là kho báu tinh khiết. Về cơ bản, mọi sinh vật sống trọn đời dưới nước đều được phép ăn (Halal).
Tuy nhiên, đó là câu chuyện của ngàn năm trước. Khi con cá được đánh bắt tự nhiên và nướng trên lửa hồng.
Ngày nay, ngành công nghiệp thủy sản đã thay đổi hoàn toàn. Con cá không chỉ ăn rong rêu. Nó ăn thức ăn công nghiệp.
Con tôm không chỉ được luộc. Nó được mạ băng, tẩm ướp và bảo quản bằng hóa chất. Chính những yếu tố “nhân tạo” này đã tạo ra rủi ro.
Khách hàng quốc tế không chỉ mua con cá. Họ mua cả quy trình làm ra con cá đó. Vì vậy, hải sản Halal cần được chứng nhận để đảm bảo sự tinh khiết trọn vẹn.
Hãy cùng Hoa Sen Foods đi sâu vào từng mắt xích của chuỗi giá trị này. Chúng ta sẽ tìm hiểu xem khi nào “tự nhiên” biến thành “cấm kỵ”.
Nguyên Tắc Chung: Thủy Sản Là Halal, Ngoại Trừ…
Kinh Quran có câu: “Được phép cho các ngươi săn bắt hải sản và ăn thịt chúng”. Đây là nền tảng pháp lý vững chắc nhất.
Cá Và Sinh Vật Có Vảy
Hầu hết các trường phái Hồi giáo đều đồng thuận về cá. Cá có vảy, có vây là Halal tuyệt đối. Cá ngừ, cá thu, cá hồi đều được chào đón.
Chúng không cần nghi thức giết mổ Zabihah như bò hay gà. Chỉ cần chúng còn sống khi được vớt ra khỏi nước.
Nếu cá chết nổi lềnh bềnh trên mặt nước (do bệnh hoặc độc tố), chúng bị coi là xác chết (Maitah). Khi đó, chúng trở thành Haram.
Ngoại Lệ Về Độc Tố Và Tác Hại
Nguyên tắc cốt lõi của Halal là bảo vệ sức khỏe con người. Do đó, bất kỳ loài nào có độc đều bị cấm.
Cá nóc là ví dụ điển hình. Dù nó sống dưới nước, nhưng độc tố của nó có thể gây chết người. Vì vậy, cá nóc là Haram.
Các loài sứa gây ngứa hoặc có độc cũng nằm trong danh sách hạn chế. Sự an toàn (Toyyib) luôn phải đi đôi với sự cho phép (Halal).
Các Loài Gây Tranh Cãi (Cua, Ếch, Cá Sấu) Tùy Theo Trường Phái
Đây là vùng xám khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đau đầu. Không phải thị trường Hồi giáo nào cũng giống nhau.
Sự khác biệt đến từ 4 trường phái luật học (Madhab). Hiểu rõ thị trường mục tiêu theo trường phái nào là chìa khóa thành công.
Cua Và Giáp Xác: Câu Chuyện Của Hai Thế Giới
Trường phái Hanafi (phổ biến ở Nam Á, Thổ Nhĩ Kỳ) rất khắt khe. Họ coi tôm, cua, mực là Makruh (Không khuyến khích/Đáng ghét). Họ cho rằng chúng giống sâu bọ dưới nước.
Trường phái Shafi’i (phổ biến ở Đông Nam Á: Malaysia, Indonesia) cởi mở hơn. Tôm là Halal. Nhưng Cua lại là vấn đề khác.
Họ phân biệt cua sống hoàn toàn dưới nước (Cua xanh/Ghẹ) và cua sống hai môi trường (Cua đồng/Cua bùn). Cua sống được lâu trên cạn bị coi là động vật lưỡng cư.
Động vật lưỡng cư thường bị cấm trong phái Shafi’i. Do đó, xuất khẩu Cua Cà Mau sang Indonesia có thể gặp khó khăn nếu không giải trình rõ.
Ếch Và Cá Sấu: Lưỡng Cư Bị Cấm Kỵ
Việt Nam có thế mạnh xuất khẩu đùi ếch và thịt cá sấu. Nhưng với thị trường Halal, đây là “cửa hẹp”.
Đa số các học giả đồng ý rằng động vật sống được cả trên cạn và dưới nước là Haram. Ếch, cóc, cá sấu, rùa thuộc nhóm này.
Ngoài ra, ếch còn được coi là loài vật đáng kính, cấm giết hại theo một số lời dạy của Tiên tri. Cá sấu là loài ăn thịt có răng nanh, cũng thuộc nhóm cấm.
Doanh nghiệp nên thận trọng khi chào bán các mặt hàng này. Tốt nhất là tập trung vào các thị trường không theo đạo Hồi cho nhóm sản phẩm này.
Rủi Ro Halal Trong Nuôi Trồng Và Chế Biến Thủy Sản
Nếu con cá tra tự nhiên là Halal, thì con cá tra nuôi có thể không. Rủi ro đến từ những thứ con người nạp vào cơ thể chúng.
Thức Ăn Chăn Nuôi Chứa Bột Thịt Heo?
Thức ăn thủy sản cần độ đạm cao. Nguồn đạm rẻ nhất thường đến từ bột thịt xương động vật.
Nếu nhà máy thức ăn sử dụng phế phẩm từ lò mổ heo để làm cám cá. Con cá ăn loại cám này sẽ bị nhiễm bẩn nội tạng.
Trong luật Hồi giáo, con vật ăn tạp chất bẩn được gọi là Al-Jallalah. Thịt và sữa của nó không được phép ăn ngay.
Nó phải trải qua quá trình cách ly (Istihalah). Con cá phải được nuôi trong nước sạch và ăn thức ăn sạch trong một thời gian (vài ngày đến vài tuần). Mục đích để đào thải hết tạp chất ra khỏi cơ thể.
Doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần kiểm soát chặt chẽ nguồn thức ăn. Phải yêu cầu nhà cung cấp thức ăn cam kết không dùng protein từ heo.
Phụ Gia Mạ Băng Và Bảo Quản Đông Lạnh
Con tôm đông lạnh thường được mạ băng (Glazing) để giữ nước và độ tươi. Lớp băng này không chỉ là nước.
Nó thường chứa các chất phụ gia như Phosphate hay chất chống tạo bọt. Chất chống tạo bọt có thể làm từ axit béo động vật.
Nếu axit béo này lấy từ mỡ heo hoặc bò không Halal. Lớp băng bao quanh con tôm sẽ biến thành Haram.
Ngoài ra, các loại gia vị tẩm ướp cho hàng GTGT (Giá trị gia tăng) cũng cần lưu ý. Bột chiên xù, sốt ướp phải có chứng nhận Halal.
Chất bảo quản chống oxy hóa (như Metabisulfite) cho tôm cũng phải được kiểm tra. Đảm bảo dung môi hòa tan không phải là cồn công nghiệp nồng độ cao.
Chiến Lược Xuất Khẩu Tôm Và Cá Tra Sang Thị Trường Hồi Giáo
Thị trường 2 tỷ dân đang chờ đón thủy sản Việt Nam. Để thắng lớn, ta cần chiến lược bài bản.
Cá Tra (Pangasius): Minh Bạch Hóa Quy Trình Nuôi
Cá tra Việt Nam từng bị bôi xấu ở một số thị trường về quy trình nuôi. Chứng nhận Halal là cơ hội để minh oan và khẳng định chất lượng.
Hãy xây dựng vùng nuôi đạt chuẩn Halal riêng biệt. Sử dụng thức ăn gốc thực vật hoặc bột cá biển.
Mời các đoàn đánh giá từ JAKIM hoặc MUI sang thăm vùng nuôi. Sự minh bạch từ ao nuôi đến nhà máy fillet sẽ tạo niềm tin tuyệt đối.
Fillet cá tra là mặt hàng rất được ưa chuộng tại Trung Đông. Nó thay thế tốt cho các loại cá thịt trắng đắt tiền khác.
Tôm (Shrimp): Tập Trung Vào Sản Phẩm Chế Biến Sâu
Tôm nguyên liệu ít gặp rào cản. Nhưng lợi nhuận nằm ở tôm tẩm bột, tôm Tempura, há cảo tôm.
Đây là sân chơi của các loại quy định Halal về cá và bột mì. Hãy đảm bảo bột chiên, trứng và gia vị đi kèm đều sạch.
Indonesia và Malaysia là hai thị trường khổng lồ ngay sát vách. Họ có nhu cầu lớn về các sản phẩm tiện lợi (Ready-to-cook).
Đừng chỉ bán tôm đông lạnh. Hãy bán giải pháp bữa ăn Halal cho họ.
“Uy tín là tài sản quý giá nhất của doanh nghiệp xuất khẩu.”
Một lô hàng bị phát hiện có DNA heo trong thức ăn chăn nuôi sẽ giết chết thương hiệu. Hệ thống cảnh báo sớm của các nước Hồi giáo hoạt động rất hiệu quả. Tin xấu sẽ lan truyền rất nhanh.
Hoa Sen Foods khuyên bạn nên làm đúng ngay từ đầu. Hãy thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ (Internal Halal Committee).
Kiểm tra định kỳ thức ăn chăn nuôi và phụ gia. Đào tạo công nhân về vệ sinh nhà xưởng. Tránh nhiễm chéo trong kho lạnh.
Thủy sản Việt Nam có chất lượng hàng đầu thế giới. Chỉ cần thêm tấm vé thông hành Halal, chúng ta sẽ không có đối thủ.
Hãy biến lợi thế tự nhiên thành lợi thế cạnh tranh. Chúc doanh nghiệp của bạn “vượt vũ môn” thành công trên thị trường Halal.
Xem thêm: Phô Mai Halal: Bí Mật Về Enzyme Rennet Bạn Cần Biết
